Energy Management System (EnMS)

Sistem për ndjekje dhe menaxhim të shpenzimit të energjisë (Energy Management Systems–EnMS);EnMS 

Njëra prej mënyrave për sigurim të elementeve në Sistemin e Vet për Energji është nevoja për matjen e vazhdueshme të shpenzimit. Mënyra e shpejtë dhe e thjeshtë për këto matje është instalimi i Sistemit-EnMS në kuadër të kompanisë.

Koncepti i Sistemit-EnMS të cilin e implementon LOGING Elektroniks është i thjeshtë “Një Sistem për Matje dhe Menaxhim të të gjitha Energjensave”.  Struktura e tij kryesore është:

• pajisje për matje të shpenzimit për çfarëdo lloj energjesash: energji elektrike, gaz, ujë, naftë, lëng...
• aplikacion softuerik për grumbullim të sasive matëse, përpunimi i tyre, analizë dhe përgatitje e raporteve të përshtatura sipas nevojave operative të kompanisë dhe të nevojave të tipizuara  të menaxhmentit, me lajmërim të automatizuar në ndonjë prej pajisjeve bashkëkohore telekomunikuese: laptop, celular, tablet kompjuter me sms, e-mail, ueb-qasje…
• infrastruktura komunikuese: solucion universal i cili përkrah: internet me bakër, optikë, GPRS ose çfarëdo lloj tjetër të protokolleve industriale.
• sistemi është modular dhe mund të përmirësohet nëpër faza, sipas planit të përgjithshëm për implementim nga ana e kompanisë, pa nevojë për ndërtim të sistemeve të reja për matje ose menaxhim të çfarëdo lloje energjensave. Çdo gjë ndiqet, kontrollohet dhe menaxhohet përmes një aplikimi softuerik.
• në bazë të rezultateve të marra prej përpunimit dhe analizës në kuadër të vet aplikacionit softuerik, ndërtohen algoritme/procedura për  menaxhim automatik ose me dorë me shpenzuesit e energjensit të duhur.
• hardueri  dhe softueri i instaluar i plotësojnë kriteret dhe kërkesat e standardit ISO50001, me që kompania nuk do të ketë asnjë pengesë në ndonjë fazë tjetër për ta implementuar edhe këtë standard.

     LOGING Elektroniks në fushën e Sistemeve-EnMS është kyçur aktivisht në Republikën e Maqedonisë për një periudhë të gjatë (përreth 7 viteve). Në fillimet, gjatë vizitave pune në kompanitë e ndryshme, përvoja tregoi se aspak nuk mendohej për kursim konkret të energjensave, zotëronte mendimi se çmimi i energjensit është kyçur në produktet që shiten dhe se kjo është e mjaftueshme për funksionim normal të kompanisë.  Pse të ndërtohet Sistem për energji, i cili do ta angazhonte kompaninë në çdo nivel, ndryshime brenda kompanisë, projekt i ri, detyrime të reja...! Ky mendim nëpër vitet ngadalë ndryshohej në drejtimin e saktë. Lëvizje më të madhe në kompaninë kanë bërë lajmërimet ligjore për liberalizim, dhe në atë moment kompanitë filluan të interesohen për solucione konkrete për aplikacionet e tyre. Kjo po ndodh në 12÷18 muajt e fundit. Shtyrja e liberalizimit i ka zgjatur edhe vendimet ose përkatësisht pranimi se koha e ndryshimeve ka ardhur. Realisht, situata në terren akoma është e njëjtë, por gjithsesi dominon mentaliteti ynë për të bërë çdo gjë në afatin e fundit. Por, kjo është punë tepër serioze dhe problematika e cila përfshin kontroll mbi disa faktorë, mund t’i trazojë kompanitë nga themeli.  Ndërtimi i Sistemit –EnMS është proces i cili kërkon kohë për t’u arkivuar, të përfitohet njohuri dhe përvojë për të dhënë rezultat të saktë, kurse pastaj është shumë i lehtë për menaxhim dhe përmirësim, por duhet arritur deri në atë fazë! Ka pak kompani  të cilat në periudhën e kaluar në të vërtet u angazhuan me këtë problematikë dhe me kërkimin e solucionit prej ku të fillojnë me aplikacionin e tyre. Ata që filluan, në pjesën më të madhe i implementuan solucionet, kurse disa prej tyre janë në fazën e fundit të implementimit dhe do të jenë gati për fillimin e këtij procesi për liberalizim. Por, gjithë kjo është risi edhe për ata dhe për atë arsye pritet se institucionet e autorizuara do t’i ndjekin gjendjet në terren, me kohë do t’i heqin anomalitë e mundur në rregullimet, por edhe të “parashikojnë në orë”. Së bashku me pjesëmarrësit ta pranojnë konceptin e të mësuarit të përbashkët për të arritur sa më shpejt deri në qëllimin e liberalizimit – kompani më konkurrente në republikën e Maqedonisë.

Çmimi i Sistemit-EnMS. Përvoja ka treguar se vetëm nëse shihet llogaria që kompanitë e paguajnë për energji të shpenzuar në nivel mujor, investimi është tepër i vogël në krahasim me përfitimet afatshkurtra të cilat priten prej instalimit të Sistemit të Vet për Energji. Edhe periudha e kthimit të investimit prej kursimet e pritura me Sistemin-EnMS është tepër të shkurtër.
Në Republikën e Maqedonisë, prej fillimit të 2013 filloi të implementohet Projekti i USAID-it  për energji të pastër dhe menaxhim industrial. Ky projekt në fillim do të përfshijë 17 kompani nga sektorë të caktuar (më shumë nga sektori i prodhimit) të cilëve do t’u ofrojë ndihmë financiare gjatë implementimit të Sistemit për EnMS me grande në vlerë prej 50% të shumës totale, por jo më shumë se 20.000USD. LOGING Elektronikës është pjesë e këtij projekti. Sistemi i parë   i implementuar me sukses në kuadër të këtij projekti është edhe zyrtarisht lëshuar në përdorim nga ana e LOGING Elektroniks.
LOGING Elektroniks ka kontratë për ndihmë gjatë financimit të këtyre sistemeve në kompanitë edhe prej burimeve të tjera nëse ka nevojë.

Sistemi-EnMS praktikisht i implementuar

            Të shikohem në pasqyrë që të fitoj mundësi për ndryshim!
     Marrja e informacioneve për profilin e çastit energjetik të kompanisë është përfitimi i parë themelor prej integrimit të parametrave të shpenzimit në sistemin.  Kjo është gjithmonë pika e nisjes prej të cilës po nisen të gjitha planet, procedurat, masat. Siç tha edhe menaxheri gjeneral i korporatës  HiTech, z. Savo Stankoviq, në rastin e  dorëzimit  zyrtar të sistemit në firmën e tij, pasi e pyetëm se çfarë  pret prej instalimit të Sistemit-EnMS: “dua të shoh se ku jam, dua të shikohem në pasqyrë, kurse më tutje do të kem mundësi të vendosem çfarë do të bëj ose nuk do të bëj, do të kem zgjedhje ose përsëri do ta vë kokën në rërë dhe do të vazhdojë si më herët”. Ekipi operativ i HiTech që në javën e parë të lëshimit të Sistemit-EnMS zbuloi një problem: njëra prej makinave vazhdimisht ka shkaktuar ngarkesë të panevojshme gjatë funksionimit, dhe kjo mund të eliminohet me relea SolidState. Kursimi me këtë solucion do të jetë ~900EUR/n muaj në llogarinë për energji elektrike sipas tarifës aktuale, ose 10.800еEUR/në vit!

Disa prej instrumenteve softuerike për analizë

     Për plotësim të pamjes nga faza e parë, nevojiten edhe disa elemente shtese, siç për shembull: faturat e paguara për energji elektrike ose të ndonjë energjensi tjetër të implementuar në Sistemin-EnMS, shikim i shpërndarjes së shpenzimit nga shpenzues etj.  Parametrat e pikave matëse ndiqen në intervale kohore sipas nevojave të kompanisë: ditore, mujore, në çdo orë... Në këtë fotografi janë shfaqur pamje tipike të softuerit të Sistemit - EnMS.
     Faza e dytë të ndërtimit të Sistemit-EnMS bazohet mbi analizë dhe statistikë.  Në bazë të arkivës së marrë në fazës 1, shtohen edhe parametra të tjera më të ndryshme për kompaninë, në lidhje me prodhimin ose shërbimet, si për shembull: sasia e prodhimit në periudhën, moti, temperaturat e pritura ditore etj. Rezultati prej këtyre analizave duhet të japë parametra matematikore në bazë të cilave do të ndërtohet politika energjetike, për shembull: parashikim dhe balancim i shpenzimit të energjisë elektrike ose të gazit sipas dispozitave prej ligjit, si dhe të energjensave të tjera të cilat do të përfshiheshin në të ardhmen me ligj, sasia e energjisë së shpenzuar elektrik nga njësia prodhimi.
     Faza e tretë do të thotë implementim i veprimeve dhe masave konkrete në Sistemin e Vet për Energji të kompanisë, të cilat do të kontribuojnë për shpenzim me kursime. Pjesa e madhe të këtyre masave mund të realizohet përmes softuerit të këtij sistemi, me që Sistemit-EnMS i shtohet edhe dimension i ri – MENAXHIM me shpenzuesit me qëllim që vazhdimisht të përmirësohen procedurat për KURSIM.

Si komponent standard në Sistemin në pjesën për menaxhim me energjinë elektrike janë përfshirë edhe matja dhe kualiteti i energjisë elektrike, në përputhje me standardin ekzistues ligjor në Maqedoni - EN50160. Çdo tregtar – furnizues duhet të ofrojë energji elektrike sipas këtij standardi EN50160. Çdo devijim prej këtij standardi sistemin e arkivon, dhe më vonë është prezantuar në formë të një raporti dhe mund të shërben si provë kundër furnizuesit me vlerë ligjore. Në të njëjtën kohë, Sistemi jep informacion nëse problemi me kualitetin e energjisë elektrike është gjeneruar brenda kompanisë ose ka ardhur prej jashtë, prej furnizuesit. Çdo devijim prej kualitetit të energjisë elektrike është rrezik për defekte të pajisjes së kompanisë, dhe drejtëpërdrejtë manifestohet edhe në rritje të shpenzimit të energjisë që prapë në fund e paguan shfrytëzuesi.

Implementim i Sistemit-EnMS – çelësi i suksesit Tuaj

Sistemi për ndjekje dhe menaxhim të shpenzimit të energjensave: energji elektrike, ujë, gaz, naftë... është instrument i fortë dhe i thjeshtë për ulje të konsiderueshme dhe të vazhdueshme të shpenzimeve. Kur fillimisht do të implementohet dhe do të lëvizet në ciklin e inercisë, pastaj vazhdimisht do të gjeneron vlerë të vazhdueshme për kompaninë: “kursim i energjensave”.

Përfitimet e drejtpërdrejta:

• pamje e thjeshtë e shpejtë dhe e plotë për shpenzimin e energjisë
• parashikim i lehtë i shpenzimit të çdo lloj energjensi: energji elektrike, gaz, ujë, naftë...
• sistem i cili vazhdimisht kujdeset për kursim të shpenzimeve për energji
• ulje e shpenzimeve për fuqi maksimale
• siguri e rritur e sistemit për furnizim
• emision i ulur i gazeve serë
• ulje e ndikimit të ndryshimit të çmimeve të energjensave
• aftësi të rritura konkurruese të kompanisë

Përfitimet indirekte:

• publicitet pozitiv
• imazh i përmirësuar për kompaninë
• funksionim më i mirë, më i thjeshtë dhe më i parashikueshëm të proceseve operuese
• siguri dhe shëndet i përmirësuar

Rregullat e reja ligjore në Maqedoni për liberalizimin e tregut me energji elektrike në në korrelacion me ndërtimin e Sistemit të Vet për EnMS - Energji

    Nga 1 prill fillon liberalizimi i tregut për energji elektrike. Për fillim janë përfshirë 222 kompani në Maqedoni të cilat duhet të regjistrohen si pjesëmarrës në treg deri në 1 mars, të përzgjedhin tregtar-furnizues me të cilët nënshkruajnë kontratë dhe eventualisht do të hyjnë në grupin e tij balancues. Kjo është pjesa administrative e detyrimit.

Liberalizimi në fakt nuk do ta godisë gjendjen financiare të kompanive dhe nuk do t’u kërcejë kompetencave konkurruese të tyre! Liberalizimi do të thotë rregulla të reja të lojës dhe nuk duhet lidhur vetëm me çmimin e energjisë, por edhe me elemente/faktorë të tjerë të rëndësishëm të cilët ndikojnë në shumën totale të llogarisë për energji elektrike. Njohja e këtyre rregullave të reja është kyçe për arritje të qëllimit të liberalizimit: shpenzime më të ulëta për energji elektrike dhe kompetenca më të mëdha konkurruese të kompanive.

1. çmimi i cili paguhet në bazë të taksës distributore, në varësi prej tensionit në të cilin është kyçur kompania;
2. çmimin të cilin e paguan tregtari-furnizuesr;
3. saktësia në parashikimin e sasisë së nevojshme të energjisë elektrike në orë dhe paralajmërim me kohë të kësaj sasie te tregtari-furnizues;
4. penallti dënuese për mosbalancimin, sasia e energjisë elektrike në orë gabimisht e parashikuar, më e madhe ose më e vogël sesa sasinë e paralajmëruar;
5. grupet balancuese të formuara dhe të menaxhuara prej tregtarëve-furnizues.

  Çmimi në pikë 1: është rregulluar prej Komisionit Rregullator për Energjetikë të  Republikës së Maqedonisë dhe është shpenzim fiks mbi të cilin nuk mundet të ndikohet.
  Çmimi në pikë 2: është lëndë ujdie me tregtarin-furnizues. Kjo është çmim vetëm për sasinë saktësisht e parashikuar dhe paralajmëruar nga ana e kompanisë.
Saktësia në parashikimin (pikë-3): inëse kompania ka Sistem për Energji, ai do të japë rezultat në formë të parashikim për sasinë e nevojshme të energjisë elektrike në orë. Me përvojën dhe me përmirësimin e algoritmit i cili përfaqëson formulë matematikore prej më shumë parametrash (specifike për çdo kompani veçanërisht) saktësia e parashikimit do të rritet. Këto aktivitete për parashikim indirekt nxitojnë arsyetime dhe aktivitete në nivel operues për optimizim të harxhimit të energjisë elektrike. Kjo do të rezultojë në kursim të vazhdueshëm dhe ky do ta arrijë qëllimin e Liberalizimit të tregut –kosto më të vogla për kompetenca më të madhe konkurruese të kompanisë. Kjo nuk mund të arrihet pa Sistem të Vet për Energji Elektrike si pjesë të Sistemit- EnMS. Informacionet se saktësia mund të zgjidhet vetëm me këshilla prej konsulentëve të jashtëm të specializuar, pa përdorur raportet e Sistemit të Vet për Energji, por edhe pa i njohur proceset e brendshme të kompanisë, janë  mashtrim në të cilin mbahen shpenzuesit.
     Penallti dënuese: mosbalancimi është çdo devijim në plus ose minus prej sasisë së paralajmëruar. Sa më i madh është mosbalancimi, aq më të madhe janë edhe penalltitë dënuese. Ky është një element shumë i rëndësishëm në llogarinë për energji elektrike për të cilin duhet kujdesur, përkundrazi ky faktor – mosbalancim mund të gjeneron shpenzim financiar i cili do të jetë më i madh në mënyrë të konsiderueshme sesa shpenzimin në pikë-1 dhe pikë-2 - (për vet energjinë).
    Grupet balancuese: secili grup balancues si një shpenzues në treg ka detyrim të parashikojë dhe paralajmërojë sasi të energjisë elektrike në orë, çdo devijim ose mosbalancim u nënshtron penalltive dënuese nga pika-4.

• përmbahet prej pjesëmarrësish/shpenzuesish
• secili pjesëmarrës në grupin balancues duhet ta parashikojë dhe paralajmërojë sasinë e nevojshme të energjisë në orë, me situata të mundshme për:
  ○ parashikim të saktë, në rastin ideal
  ○ parashikim të gabuar
• në kuadër të grupit: mosbalancimi në plus të ndonjë prej pjesëmarrësve balancohet me mosbalancimi në minus të  pjesëmarrësve të tjerë, në atë mënyrë grupi balancues si shpenzues i vetë/i pavarur duhet ta arrijë sasinë e tij të parashikuar dhe paralajmëruar që të mos paguajë penallti dënuese për mosbalancim
• gjithsesi, të gjithë pjesëmarrës/shpenzues në fund do të marrin llogari në të cilën është shënuar saktësisht se çfarë kanë paralajmëruar dhe do ta dinë shumën e parashikueshme financiare  nga pika-1 dhe 2, kurse ata që kanë pasur parashikime të gabuara do të kenë një shumë shtese për vlerën e mosbalancimit (penallti dënuese prej pikës -4). Menaxhimi me penalltitë dënuese është punë e tregtarëve-furnizues. Ky element/faktor i rëndësishëm për koston e mosbalancimit në llogarinë duhet marrë parasysh secilin pjesëmarrës/shpenzues, të mbajë llogari për atë në mënyrë të vazhdueshme dhe të marrë vesh me furnizuesin. Vet pjesëmarrja në grupin balancues nuk do të thotë edhe çlirim prej penalltive dënuese për sasinë gabimisht të paralajmëruar (vetëm në rast uljeje, po). Prandaj, përsëri arrijmë në konkluzion se secili shpenzues duhet të ketë dhe të ndërtojë Sistem të Vet për Energji Elektrike si pjesë të Sistemit-EnMS.

    Informacionet se zgjidhja me liberalizimin do të thotë se shpenzuesit nuk bëjnë asgjë përveç që blejnë “paket” për  sasinë e parashikuar të energjisë elektrike në orë në mënyrë të ngjashme siç blihet edhe për komunikim të parashikuar përmes operatorëve celulare për periudhë të caktuar janë joserioze, i mban kompanitë në mashtrim, pa bërë përgatitje serioze. Koha kalon, gjithë kjo do të reflektohet mbi financat dhe kompetencat konkurruese. A mundet ndonjë shpenzues të telefonisë celulare, të energjisë elektrike ose të ndonjë energjensi tjetër të di paraprakisht se çfarë dhe sa do të nevojitet në orë/ditë/muaj pa raport të saktë?  Pa raport i saktë prej brenda kompanisë në të cilin janë përfshirë të gjithë elemente/faktorë, blerja e “pakëtit” të shërbimit prej ndonjë tregtari, në këtë mënyrë do të thotë se bazohet vetëm mbi intuitën ose eventualisht prekshmëri, dhe lehtësisht mund të manipulohet, kurse shumat financiare që duhet paguar prej gabimit të pakëtit gabimisht të përzgjedhur janë shumë të mëdha. Gjithë kjo është kundër qëllimit të liberalizimit të tregut me energji elektrike, se ky nuk duhet ta shkatërrojë kondicionin financiar të kompanive dhe ka për qëllim t’i rrisë kompetencat e tyre konkurruese.

    Për të luajtur sipas rregullave të reja për liberalizim, duhet njohur procesin struktural dhe duhet mbajtur nën kontrolle të gjitha elementet e tyre të rëndësishme. Vetëm lojtarët e suksesshëm mund të presin fitim të vërtet prej liberalizimit. Kompanitë të cilat kanë Sistem-EnMS dhe bëjnë trajnim të vazhdueshëm në nivel operues mund të presin se do të kenë parashikime dhe kursime në shpenzimet, dhe kjo do të gjeneron rezultat i vërtet: shpenzime më të ulëta për energji elektrike!

---

Shkarkoni versionin elektronik	Intervistë me Menaxherin Gjeneral të Loging Electronics
Menaxhimi i energjisë - Referencat	Loging Electronics, kontakti: [email protected]